ඩෙංගු රෝගය පාලනයට සාර්ථක විසඳුමක් කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයෙන්!
කොවිඩ්-19 වසංගතය හමුවේ තරමක් දුරට අමතකව ගිය ද, ඩෙංගු රෝගය කලක් ශ්‍රී ලංකාව තුළ වසංගතයක් බවට පත් වූ, ප්‍රධාන වශයෙන්ම වාහකයන් මඟින් බෝවන වෛරස රෝගයක්. ඩෙංගු වෛරසය ලෝකයෙන් තුරන් කිරීමට හැකි ක්‍රමයක් තවමත් සොයාගෙන නොමැති වුවත් මෙම රෝගය පතුරන ඩෙංගු මදුරුවන් පාලනය කිරීම සඳහා විවිධ ක්‍රම සොයාගෙන තිබෙනවා. නමුත් එම ක්‍රමයන්හි සාර්ථකත්වය සීමිතයි. එහෙත් මෙම ගැටලුවට අභියෝගයක් එක් කරමින්, වර්තමානයේ ඇති නවීන තාක්ෂණයත්, අණුක ජීව විද්‍යා මූලධර්මත් උපයෝගී කරගනිමින් ඒ සඳහා සාර්ථක විසඳුමක් ඉදිරිපත් කිරීමට කොළඹ විශ්වවිද්‍යාලයේ රසායන විද්‍යා දෙපාර්තමේන්තුවේ ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය රනිල් දසනායක මහතා සහ කැළණිය විශ්වවිද්‍යාලයේ වෛද්‍ය පීඨයෙහි ජ්‍යෙෂ්ඨ මහාචාර්ය නිල්මිණි ගුණවර්ධන මහත්මිය ප්‍රමුඛ පර්යේෂණ කණ්ඩායමක් සමත් වී තිබෙනවා. එම කණ්ඩායමේ ආචාර්ය උපාධි අපේක්ෂක කලිඳු රම්‍යසෝම මහතාගේ පර්යේෂණ ව්‍යාපෘතිය ලෙස RNA සම්බන්ධිත මූලික තාක්ෂණය යොදාගෙන ඩෙංගු වෛරසයට ප්‍රතිරෝධී ඊඩිස් ඊජිප්ටයි (Aedes aegypti) මදුරුවන් ජාන තාක්ෂණය මඟින් වර්ධනය කිරීම ඔස්සේයි මෙම නව සොයාගැනීම හඳුන්වාදී තිබෙන්නේ.
RESEARCH TEAM
Prof. Ranil Dassanayake
Principal supervisor
Department of Chemistry, Faculty of Science
University of Colombo
Prof. Nilmini Gunawardena
Co-supervisor
Molecular Medicine Unit, Faculty of Medicine
University of Kelaniya
Mr. Kalindu Ramyasoma
Ph.D. Student
University of Colombo
මෙහිදී සිදු වන්නේ පර්යේෂකයින් විසින් පරිගණක තාක්ෂණය යොදා ගනිමින් නිර්මාණය කරන ලද, ඩෙංගු වෛරසයට ප්‍රතිරෝධී multi- miRshRNA ජානය ඩෙංගු මදුරුවන්ගේ ජාන වලට ඇතුල් කිරීමයි. එහි ක්‍රියාකාරිත්වය ප්‍රකාශ වන්නේ රුධිර ප්‍රේරක ප්‍රවර්ධකයෙකු වන ‘ඊඩීස් ඊජිප්ටයි කාබොක්සිපෙප්ටයිඩේස්’හි පාලනය යටතේ. මෙම ප්‍රවර්ධකය ක්‍රියාත්මක වන්නේ ඩෙංගු වෛරසය මදුරුවන්ගේ ශරීරයට රුධිර ආහාර වේලක් හරහා ඇතුළු වන අවස්ථාවේදී පමණයි. මෙම ක්‍රියාවලිය වැඩිදියුණු කිරීමේදී, ඩෙංගු ප්‍රතිරෝධී ජානය සමඟ මදුරුවන්ගේ ඇස්වල ommatidium ඒකක තුළ ප්‍රකාශ වීම සඳහා රතු ප්‍රතිදීප්ත reporter ජානයක් (a red fluorescent reporter gene) ඇතුළත් කිරීමට පර්යේෂණ කණ්ඩායමට හැකිවී තිබෙනවා. මෙම රතු ප්‍රතිදීප්ත ජානය, Aedes aegypti මදුරු බිත්තරවලට හඳුන්වා දීම මඟින් ඩෙංගු ප්‍රතිරෝධී ජානය සහිත මදුරු කීටයන්, පිළවුන් හා වැඩුනු මදුරුවන් වෙන්කර ගැනීමට හැකියාව ලැබී තියෙනවා. මෙම පර්යේෂණ කණ්ඩායමට ශ්‍රී ලංකාවේ පළමු ජානමය වශයෙන් වෙනස් කරන ලද සත්වයා ලෙස මෙම මදුරුවා වර්ධනය කිරීමට හැකියාව ලැබුනා.
2 :පර්යේෂණාගාර තුළ ජානමය වෙනස්කම් සිදු කල මදුරුවන් නිපදවීම.
ඔවුන් මේ සොයාගැනීම තවදුරටත් අධ්‍යයනය කිරීම මඟින්, මෙලෙස ජානමය වෙනස්කම් කළ මදුරුවන් තුල, multi-miRshRNA අණු, ඩෙංගු වෛරසය ඉවත් කිරීම සඳහා භාවිතා වන, කුඩා අණුක කතුරු ලෙස යොදා ගත හැකි siRNA අණු ලෙසට සැකසෙන බව අනාවරණය කරගන්නා ලදී. මෙම siRNA අණු වල ක්‍රියාකාරීත්වය නිසා එම
මදුරුවන් ඩෙංගු වෛරසයේ ප්‍රභේද (serotype) 2 සහ 4ට ප්‍රතිරෝධීතාවක් දක්වනු ලබනවා. ඒ අනුව ලෝකයේ මෙතෙක් වාර්තා වූ ඩෙංගු වෛරසයේ ප්‍රභේද කිහිපයකට ප්‍රතිරෝධී, ජානමය නවීකරණය කරන ලද ප්‍රථම මදුරුවා මෙම ශ්‍රී ලාංකික පර්යේෂණ කණ්ඩායමේ සොයාගැනීමක් බවට පත් වෙනවා. එම නිසා මෙම සොයාගැනීම ඉදිරියේදී අනෙකුත් මදුරුවන් මඟින් සහ පළිබෝධකයන් මඟින් ව්‍යාප්ත වන රෝග රැසක් පාලනය කිරීමට යොදාගත හැකි නවීන ජාන තාක්ෂණය හා බැඳුණ ජාතික වැදගත්කමක් සහිත ප්‍රයත්නයක් බවත් කිව යුතුම වෙනවා.
ඡායාරූප සහ මූලාශ්‍ර: https://cmb.ac.lk/transgenic-mosquito-resistant/
ලිපිය සැකසුම: M.G. චමත්කා චතුරංගි